مرورى بر حمایت هاى ۸ ساله اطلاعاتى از رژیم بعثى عراق
اطلاعات نظامى از عوامل اساسى ومؤثر در پیروزى در جنگ است.

در صحنه رویارویى نیروها در جنگ، آگاهى از اهداف و نیات و توانمندى دشمن و به طور کلى عنصر اطلاعات و غافلگیرى و متقابلاً امکان فریب و پنهان سازى، اصلى اساسى براى دستیابى به پیروزى و شکست دشمن است.
در واقع، تسلط اطلاعاتى بر دشمن مى تواند توان وخلاقیت دشمن را در طرح هایى تهاجمى تحت تأثیر قرار دهد. به همین دلیل آرایش نیروها، هدف گیرى، طراحى و عملیات و محورهاى پیشروى، اطلاعات از دشمن و متقابلاً پنهان سازى در برابر دشمن با فریب و غافلگیرى شرط اولیه و اساس جنگ است که در انسان از آغاز شکل گیرى روحیه مخاصمه جویى و طراحى جنگ به شکل هاى متفاوت وجود داشته است.

عراق از ابتداى جنگ مورد حمایت اطلاعاتى بسیارى از کشورها بود. در واقع، مواضع سیاسى کشورها و اجماع موجود در حمایت از عراق در عرصه کمک اطلاعاتى به این کشور تأثیر داشت.
وفیق سامرائى، رئیس اسبق اطلاعات نظامى عراق گفت: تقریباً بخش اعظم دستگاه هاى اطلاعاتى جهان، اطلاعات خود را به ما مى دادند.
وى از کشورهاى فرانسه، آلمان، ایتالیا، اردن، کشورهاى خلیج فارس، ترکیه، هند وحتى پاکستان نام برده و درباره شوروى پیشین، به سابقه روابط اطلاعاتى دوکشور از سال،۱۹۷۴ اشاره کرد و افزود: در نشست دوم مبادله اطلاعاتى در ۱۹۷۹ درمسکو، سرویس اطلاعاتى شوروى از تأمین نیازهاى اطلاعاتى عراق خوددارى کرد ولى ما از یک منبع در سرویس اطلاعاتى روسیه استفاده کردیم و با ابتکار عمل وى، بخشى از نیازهاى اطلاعاتى خود را دریافت کردیم.
در این باره وفیق سامرائى بیان کرده: روسیه اطلاعات نظامى مربوط به نیروهاى مسلح کشورهاى خلیج فارس و نیز اطلاعات مربوط به ترکیه، ایران و اسرائیل را دراختیار صدام قرار داده بود. وى افزود: من شخصاً براى چنین مأموریتى بارها عازم مسکو شدم.
روس ها با توجه به سطح کمک هاى ارائه شده به عراق بر این نظر بودند که ایران توانایى ندارد شکافى عمده درخطوط دفاعى مستحکم عراق ایجاد کند.
روابط اطلاعاتى عراق و آمریکا در طول ۸ سال جنگ، متأثر از اوضاع و عوامل مختلف از نظر سطح و کیفیت اطلاعات ارسالى به سه دوره کلى تقسیم مى شود.
قبل از آغاز جنگ، طبق گزارش فایننشال تایمز در پائیز۱۹۸۰ و اطلاعات سرویس اطلاعاتى آمریکا و تصاویر ماهواره اى پیش بینى مى شد نیروهاى ایرانى به سرعت از هم فرو خواهند پاشید. طبق گزارش این روزنامه این اطلاعات و تصاویر از طریق کشورى ثالث در اختیار صدام گذاشته شد. دراین میان، علاوه بر نقشى که متحدان آمریکا مانند مصر، اردن و عربستان بر عهده داشتند، مقامات رژیم سابق اطلاعاتى از اوضاع ایران در اختیار عراق قرار مى دادندکه بیشتر به معناى اعلام حمایت ضمنى آمریکا براى حمله عراق به ایران ارزیابى مى شد.
با آغاز جنگ، آمریکا از پیامدهاى جنگ و گسترش آن در منطقه نگرانى داشت. بنابراین، در اوایل اکتبر۱۹۸۰ واشنگتن چهار فروند آواکس رامأمور عملیات در خلیج فارس کرد تا با استفاده از قلمرو عربستان و تحت فرماندهى آمریکا اوضاع منطقه را کنترل کند. ارتباط نداشتن آمریکا با ایران و عراق و ضرورت مدیریت پیامدهاى جنگ ایران و عراق در استفاده آمریکا از هواپیماهاى آواکس تأثیر بسزایى داشت.
در مرحله دوم، دولت ریگان در سال۱۹۸۱ با فروش ۵ فروند آواکس به عربستان موافقت کرد و مجموعاً ۹ فروند از این هواپیما در عربستان مستقر شد که با ناو موشک انداز، رزم ناوها و ناوشکن هاى نیروى دریایى آمریکا در خلیج فارس و با هواپیماهاى اف۱۴ و اف۱۸ مستقر بر عرشه ناوهاى هواپیمایى، ارتباط الکترونیک داشت. در واقع، پروژه آواکس ها در عربستان محور یک سیستم به هم پیوسته منطقه اى بود که ۵۰ میلیارددلار هزینه داشت و اطلاعات ارزشمندى را براى آمریکا جمع آورى مى کرد. بعدها صدام صریحاً در اظهاراتى اعلام کرد: «ما در عراق از اطلاعات آواکس ها سود برده ایم.» عراقى ها همچنین در این مرحله، از برخى اطلاعات متحدان آمریکا در منطقه استفاده مى کردند.
در این مرحله، دامنه کمک و همکارى اطلاعاتى آمریکا و متحدان این کشور و سایر کشورها از عراق تا اندازه اى محدود بود. در واقع، عراق پس از تجاوز، در خاک ایران مستقر بود ولى در عین حال توان لازم را براى پیشروى مجدد در عمق خاک ایران نداشت.
در مرحله دوم، با تحولات جدید در صحنه نظامى جنگ و پیروزى هاى نظامى ایران و شکست ارتش عراق، کمک اطلاعاتى آمریکا به عراق آغاز شد. نخستین اقدام آمریکا در این زمینه پس از عملیات فتح المبین با این هدف آغاز شد که عراق از قدرت وتوانایى پیش بینى تهاجمات ایران برخوردار شود.
چنان که از اواخر مارس۱۹۸۲ نخستین نشست اطلاعاتى هیأت اعزامى آمریکا به عراق که شامل تیمى سه نفره بود، در عراق برگزار شد. مهم ترین بخش آن عکس هاى ماهواره اى از اهداف نظامى ومحل استقرار نیروهاى ایران بود ، به گفته یک نیروى نظامى عراق ماهواره ها همه تحرکات ایرانى ها را در جبهه ها اعم از تانک ها، توپ ها و... گزارش مى دادند.
در این مرحله، هیچ افسر یا کارمند آمریکایى در عراق مستقر نبود، بلکه اطلاعات در جلسات و نشست هاى تبادل اطلاعاتى یا از طریق کشورهاى عربى در اختیار عراق قرار مى گرفت و نیازهاى عراق براى آگاهى از آرایش نظامى ایران، تسلیحات، نقل و انتقال و بسیج نیروها واهداف ایران از این طریق تأمین مى شد.
رژیم عراق براى این که غافلگیر نشود و با ایجاد استحکامات و آرایش مناسب از آمادگى دفاعى برخوردار شود، به اطلاعات نیاز داشت تا مانع از سقوط خطوط دفاعى ارتش خود شود؛ زیرا رژیم صدام به این نتیجه رسیده بود که خط دفاعى ارتش عراق نباید بکشند. براى این کار باید کار مهندسى دوساله را در مدت ۴۵ روز انجام مى داد. این مهم حاصل نمى شد مگر آن که عراق از اهداف و مقاصد ایران اطلاعات لازم را داشته باشد. بنابراین، اطلاعات براى دشمن اهمیت فوق العاده اى پیدا کرد و این مهم از طریق کمک اطلاعاتى آمریکا به عراق حل شد. در نتیجه، دشمن در فاصله پس از فتح خرمشهر تا عملیات خیبر امکان رخنه را از ایران گرفت.
مرحله سوم همکارى اطلاعاتى عراق و آمریکا متعاقب تحول سیاسى و نظامى در دو صحنه جنگ ایران و عراق با عملیات خیبر و شکست آمریکا و اسرائیل در لبنان آغاز شد. سفر رامسفلد، نماینده ویژه ریگان رئیس جمهور وقت آمریکا، به عراق و مذاکراتى که صورت گرفت زمینه تجدید روابط آمریکا وعراق و گسترش و تعمیق روابط اطلاعاتى دو کشور را ایجاد کرد، چنان که براى نخستین بار افسران رابط در سفارت آمریکا در بغداد مستقر شدند و فعالیت خود را آغاز کردند. علاوه بر تصاویر ماهواره اى که همچنان در اختیار عراق بود، گزارش هاى هفتگى و گاه دو گزارش در هفته و گاهى حتى گزارش هاى تقریباً روزانه درباره تحرکات نیروهاى ایرانى با استفاده از ماهواره و دستگاه هاى بى سیم جاسوسى استراتژیک و سایر وسایل فنى و منابع انسانى در اختیار عراق قرار مى گرفت.
ابعاد همکارى کمک هاى اطلاعاتى آمریکا به عراق همچنان پنهان است و تنها بعضى مواقع به پاره اى از موارد آن به صورت محدود اشاره شده است. بدیهى است پیرامون این موضوع ندانسته ها بسیار بیشتر از دانسته هاست و حجم مطالب منتشر شده بسیار کمتر از آن است که وجود داشته است.
 

حمیرا حیدریان

روزنامه ایران 860202

بررسى آمارى کمک هاى غرب به عراق در طول جنگ تحمیلى علیه ایران، نشان از حمایت آشکار سیاسى و تسلیحاتى و همپیمانى امریکا و غرب با صدام دارد.

تنها در یک حمله شیمیایی عراق بیش از 500 نفر مجروح بر جای ماند
دشمن بعثی در سال‌های دفاع مقدس بارها از سلاح شیمیایی به طور وسیع در مقابل رزمندگان اسلام و در راستای سرپوش گذاشتن بر ناتوانی خود در برابر آنها، استفاده کرد، مقاله حاضر گزارش بهداری کل سپاه در خصوص پدافند شیمیایی ـ میکروبی در عملیات بدر و تاریخچه مختصر از استفاده دشمن از این سلاح در جنگ اشاره دارد.

نحوه دستیابی به سلاح:
از حدود سال ‌‌١٣٥٥، رژیم عراق با جمع‌آوری برخی از استادان دانشگاه و صرف بودجه لازم به جمع‌آوری اطلاعات درباره سلاح شیمیایی ـ میکروبی و رادیواکتیو پرداخت و در هر سه زمینه موفقیت هایی را بدست آورد. مسلماً تأمین سلاح شیمیایی عراق تا حد زیادی به خارج وابسته است اما نمی‌توان این را انکار کرد که این کشور از توانایی تولید بسیاری از انواع این سلاحها که پیچیدگی خاصی ندارند برخوردار است. چند سال پیش برخی از مجاهدین عراقی نقل کردند که نیروهای عراقی از طریق کویت شبانه، محموله‌های سلاح شیمیایی را تحویل می‌گیرند محموله‌هایی که در میان آنها ماسک‌های ضدگاز نیز دیده می‌شود.

هر چند توسل عراق به سلاح‌ شیمیایی به طور محدود از زمان آزادسازی خرمشهر بوده است اما می‌توان کاربرد گسترده آن را پس پیروزیهای بزرگ ایران و شکست نیروهای عراقی به ترتیب در عملیاتهای والفجر‌‌٢، والفجر‌‌٤، خیبر و بدر دانست.

در عملیات والفجر‌‌٢، عراق در دو مرحله در بمبارانهای هوایی خود در اطراف پادگان حاج عمران از گاز خردل استفاده کرد که در نتیجه آن حدود ‌‌١٠٠ نفر به شدت مجروح شدند. افرادی را که ما در تهران معاینه کردیم همگی بهبود یافتند. در عملیات والفجر‌‌٣، عراق از گاز شیمیایی استفاده نکرد و بر عکس در عملیات والفجر‌‌٤، به طور وسیعی مجدداً گاز خردل را علیه نیروهای ما به کار برد که بدین ترتیب، حدود بیست تن شهید شدند. عراق هم زمان با این عملیات در بسیاری از شهرها و روستاها نیز از گلوله‌های توپ و بمبهای شیمیایی استفاده و تعدادی از مردم غیر نظامی را شهید و مجروح کرد.

در عملیات خیبر نیز، همانند عملیاتهای گذشته چند روز پس از تصرف جزیره و پیشروی نیروها بمبارانهای وسیع شیمیایی آغاز شد این بمبارانها نخست در منطقه پشتیبانی (شط علی) صورت گرفت و سپس به تدریج تمام جزیره را در بر گرفت. این در حالی بود که توپخانه شیمیایی دشمن نیز به شدت کار می‌کرد برای نمونه تنها در یکی از این روزها بیش از صد بمب خردل پرتاب شد که هر یک از آنها حاوی بیش از چهل لیتر مایع خردل بود که پس از انفجار، بخار می‌شد و چند کیلومتر را آلوده می‌کرد.

از تاریخ ‌‌7/١٢/62 تا ‌‌27/١٢/62عراق همچنان گاز خردل را علیه نیروهای ما به کار می‌گرفت. در ‌‌٢ اسفند ماه سال ‌‌١٣٦٢ رژیم بغداد برای نخستین بار در تاریخ جنگهای دنیا از گاز اعصاب استفاده کرد.

این گاز در جنگ اول جهانی هنوز کشف نشده بود و در جنگ دوم نیز آلمانها پس از تهیه این گاز از به کار گیری آن خودداری کردند، در مجموع عراق سه حمله هوایی برای به کارگیری عامل اعصاب در روزهای ‌‌٢٧ و ‌‌٣٠ اسفند ماه سال ‌‌١٣٦٢ در منطقه جفیر، پاسگاه شهید برزگر و جزیره انجام داد. دستاورد استفاده از این عامل برای عراق بسیار عالی بود زیرا از آغاز عملیات تا آن تاریخ با آن همه بمب و گلوله توپ حاوی عامل خردل کلاً ما در حدود ‌‌١٥٠٠ نفر مجروح داشتیم در حالی که با مصرف مقداری کمی از گاز اعصاب حدود ‌‌٨٥٠ نفر از رزمندگان مجروح شدند. به هر حال عراق تا آغاز عملیات بدر دیگر از گاز اعصاب استفاده نکرد اما مصرف گاز خردل را همچنان ادامه داد. در تاریخ ‌‌٢١ فروردین ماه سال ‌‌١٣٦٣ عراق شاید برای نخستین بار استفاده از گازهای خفه کننده (احتمالاً از نوع کلر پیکرین) را با بهره‌گیری از بمب‌های قابل پرتاب از هواپیما آغاز کرد؛ حمله‌ای که بیش از پانصد نفر را مجروح کرد.

در کل در عملیات خیبر در اثر حملات شیمیایی بیش از ‌‌٣٥٠٠ تن مجروح و ‌‌٧٠ تن شهید داشتیم. این در حالی بود که تعداد زیادی بمب و گلوله عمل نکرده به دست ما افتاد که ایراد آنها نقص در فیوز بود.

در عملیات بدر، دشمن از همان ابتدای عملیات بمبها و گلوله‌های توپ حاوی مواد شیمیایی، به ویژه گاز اعصاب را د سطح گسترده‌تر نسبت به عملیات خیبر به کاربرد چرا که در عملیات پیشین نتیجه خوبی گرفته بود. در واقع این بار عراق برخی از گازها را با بهره‌گیری از هواپیما به صورت سمپاشی از ارتفاع بالا روی جزیره پخش می‌کرد. باید یادآور شد که در این عملیات گاز خردل به طور بسیار محدودی به کار گرفت شد. نکته در خور توجه دیگر در مورد این عملیات آنکه دشمن برای نخستین بار در جنگ با ما و نیز برای سومین بار در طول جنگهای دنیا (دو بار نخست در جنگ جهانی اول بوده است) از مشتقات سیانور استفاده کرد. همچنین، عامل دیگری که به مقدار زیاد در عملیات بدر به کار رفت، یک عامل خارش‌زا بود که تکنیک‌های ما نیز توانایی مقابله با آن را نداشتند. تنها عوارض این گاز خارش و قرمز شدن پوست بود.

بعد از این چهار نوع گاز که اشاره شد، دشمن از یک نوع گاز دیگر استفاده کرد که هیچ یک از نشانه‌های بالینی آن با گازهای قبلی مطابقت نداشت و ظرف ‌‌٢٤ ساعت نخست دو تن از رزمندگان را شهید کرد. البته این گاز بسیار محدود به کار گرفته شد. همچنین دشمن در همان روز نخست عملیات بدر، به مقدار زیاد از بمب‌های فسفری استفاده کرد و با انجام چند حمله با گاز اعصاب و سیانور توانست حدود دو هزار نفر از نیروهای ما را به پشت جبهه تخلیه کند، گاز سیانور در مدت دو دقیقه برخی از رزمندگان را شهید کرد.

بهداری سپاه درفاصله عملیات خیبر تا بدر، به مطالعه پرداخت و روشهای نوین درمان مجروحان را بررسی کرد و نتیجه گرفت که باید درمان مجروحان شیمیایی‌ و میکروبی از همان اورژانسهای خط مقدم آغاز شود از این رو تعدادی از پزشکیاران آموزش دیده را در اورژانسها، بیمارستانهای صحرایی و مرکز درمانی حمید مستقر کرد که خوشبختانه با یاری امام زمان (عج) درمان مجروحان را به خوبی انجام دادند و تقریباً می‌توان گفت تمامی مجروحان (حتی با حال اغما یا وقفه تنفسی) در صورت رسیدن به اورژانس‌ها، بهبود می‌یافتند.

علت مرگ بیشتر شهیدان ما در عملیات بدر به علت آلوده شدن به گاز سیانور بود که حتی فرصت ماسک‌گذاری را به رزمندگان نداد. در این عملیات جمعاٌ حدود بیست تا سی تن شهید شیمیایی داشتیم که حدوداً پنج مورد مربوط به گاز اعصاب ‌‌٢ مورد یک عامل مشکوک و دیگران به گاز سیانور مربوط بوده است. البته تا این تاریخ نیز در اثر آلودگی با گاز خردل در حدود پنج نفر دیگر به شهادت رسیده‌اند.

تنها در تاریخ‌‌2٣/١٢/63 تا ‌‌25/١٢/63 که بیشترین حملات شیمیایی صورت گرفت، حدوداً ‌‌١٥٠٠ مجروح شیمیایی گاز اعصاب و سیانور به پشت جبهه تخلیه شدند که ‌‌٨٠٠ نفر مجروح بدحال در بین آنان وجود داشت، از این میان، ‌‌٢٥٠ نفر در حالت اغمای کامل بودند که برخی، حتی نفسشان نیز قطع شده بود و کف از دهانشان خارج می‌شد. با وجود این، از گروه مزبور هیچ کس شهید نشد و همگی با هوشیاری کامل و حال عمومی تقریباً خوب مرخص شدند.

در درمان تعدادی از مجروحان (حدوداً ‌‌١٠٠ ـ ‌‌١٥٠ نفر) که با گاز خردل آلوده شده بودند، از روشهای جدیدی استفاده شد که بسیار مؤثر بودند.

کل مجروحان بدحال در عملیات خیبر ـ که طی آن عراق بیش از یک ماه از سلاحهای شیمیایی‌ استفاده کرد ـ حدود هزار نفر بود، در حالی که در عملیات بدر پس از درمان اولیه تعداد آن بیش از بیست تا سی مورد نبود. بررسی اجمالی پرونده‌های موجود در بیمارستان‌های تهران نشان می‌دهد که بیشتر مجروحان شیمیایی عملیات بدر مرخص شده یا از حال عمومی خوبی برخوردارند. با بررسی ساده‌ای متوجه می‌شویم که دشمن در استراتژی خود در استفاده از سلاحهای شیمیایی به تدریج، تغییراتی داده و پیشرفتهایی را بدست آورده است. در ضمن، باید یادآور شد برخلاف عملیات خیبر که تعدادی بمب عمل نکرده در اختیار ما قرار گرفت در عملیات بدر، تمامی گلوله‌ها و بمب‌های شیمیایی دشمن عمل کرد و حتی یک مورد گلوله عمل نکرده بر جای نماند.

ضعف‌های پدافند شیمیایی:

‌‌١)- ماسک باید همیشه به همراه رزمندگان باشد و آن را به کمر خود ببندند. بررسی حدود ‌‌١٧ تن شهید ناشی از گاز سیانور نشان می‌دهد که آنها در کنار سنگر خود ایستاده بودند و در مدت دو دقیقه‌ای که گاز پخش شد، حتی فرصت نکردند از داخل سنگر ماسکهای خود را بردارند و از آنها استفاده کنند.

‌‌٢)-در بررسی واحدها مشاهده شد که حتی پس از آغاز عملیات در جزیره هم از ماسک یا قوطی امداد استفاده نشده بود.

‌‌٣)-ریش بلند برخی از برادران، به ویژه پیرمردها باعث شده بود که به رغم استفاده از ماسک، گاز شیمیایی به ویژه اعصاب و سیانور به داخل ماسک نفوذ کند و آنها را در وضعیت وخیمی قرار دهد.

‌‌٤)- هیچ یک از برادران مجروح از پودر رفع آلودگی استفاده نکرده بودند. به رغم آنکه استفاده از این پودر اثر قاطعی در از بین بردن گازهای سمی در سطح پوست دارد، به ویژه اینکه مانع از آن می‌شود که پوست تاول بزند.

‌‌٥)-در یکی از موارد که فرمانده یکی از واحدها کاملاً توجیه بود و خودش از طریق بی‌سیم سریعاً به نیروها دستور استفاده از ماسک را داد، هیچ زائده مهمی پیش نیامده بود.

‌‌٦)-در چند مورد، دشمن شبانه از توپ حاوی گاز شیمیایی (خردل) در جزیره استفاده کرد و برادران متوجه نشده و تا صبح در منطقه آلوده استراحت کرده بودند. همچنین، برخی از برادران در منطقه، نخست از ماسک استفاده می‌کردند اما از آنجا که تمرین کافی نداشتند، پس از حدود نیم ساعت ماسک را بر می‌داشتند و به فعالیت خود ادامه می‌دادند. بدین ترتیب، بیشتر مجروحان بدحال ما به همین حوادث مربوط بودند.

دورنمای آینده:

به منظر می‌رسد قدمهای بعدی دشمن افزون بر سیانور و اعصاب عوامل میکروبی زیر باشد:

‌‌١)- سموم میکروبی مانند آنتروتوکسین استافیلوکوک، اسهال و استفراغ شدید، سم بوتیلیسم (که به سرعت باعث مرگ می‌شود؛

‌‌٢)-استفاده مستقیم از خود میکروب ها.

ما باید تمامی موارد گذشته را با دید علمی و محققانه‌ای بررسی، نارساییها را اصلاح و از این تجربه‌ها در قبال حملات دشمن استفاده کنیم.

منبع : خبرگزاری ایسنا