هدف عراق از به کارگیرى سلاح هاى شیمیایى جلوگیرى از پیشروى ناگهانى رزمندگان از مواضع و استحکامات عراق و مهار پیامدهاى سیاسى استراتژیک آن بود. تاثیرات روحى و روانى سلاح هاى شیمیایى و آثار کاربرد آن در ایجاد پراکندگى در نیروها و از میان بردن قدرت مقاومت یا پیشروى آنها و اختلال در سازمان رزم مورد توجه عراق بود. 

نظر به اینکه نقطه ثقل قدرت نظامى ایران شامل نیروهاى پیاده و اجراى عملیات شبانه بود لذا به دلیل این که عراقى ها قادر به دفاع در برابر این تاکتیک ها نبودند براى جلوگیرى از پیشروى  نیروها و ایجاد پراکندگى در میان آنها از سلاح شیمیایى استفاده مى کردند.رییس پیشین طرح هاى هسته اى عراق در مورد تاثیر این سلاح ها بر روى نیروهاى رزمنده ایران گفته است: «در جنگ طولانى عراق علیه ایران روشن شد که به وحشت انداختن نیروهاى ایران از طریق استفاده از سلاح هاى شیمیایى به مراتب موثرتر از تمام توپخانه و بمباران هوایى بود که مى توانستیم به کار بریم.»
وفیق سامرایى نیز در این باره گفته است: «اگر کار برد این سلاح ها نبود اوضاع به ضرر ما شکل مى گرفت. تهیه و تولید سلاح هاى شیمیایى و به کارگیرى آن در جنگ آن گونه که اشاره شد بر پایه تحولات نظامى و نگرانى عراق از احتمال شکست نظامى، تغییرات قابل ملاحظه اى داشته است.
عوامل شیمیایى
آن دسته از مواد یا ترکیبات شیمیایى را که در صورت انتشار مناسب و تاثیر شیمیایى منجر به مرگ، آسیب و ناتوانى در انسان و حیوان یا از بین رفتن گیاه مى شوند، عوامل شیمیایى اند. وسایل کاربرد این مواد را «جنگ افزار» شیمیایى مى گویند. عوامل شیمیایى با توجه به مشخصات و اثرات شیمیایى چهار دسته عمده را شامل مى شود.
- ناتوان کننده ها که سبب کاهش توان رزمى نیروهاى مقابل شده، قدرت جنگیدن را از نیروها سلب مى کند.
- عوامل زیان بخش که موجب ایذا شده و آنها را به ستوه مى آورد و با ضایعات پوستى و اثرات درازمدت به ویژه سرطان زا همراه است.
- عوامل کشنده شامل اعصاب خفه کننده سمى خون است. گاز اعصاب سبب از کار افتادن نیروهاى محرکه و مختل شدن سیستم اعصاب مى شود. خفه کننده موجب خفگى و مرگ مى شود و پس از جذب شدن در خون اثرات سمى خود را ظاهر مى کند.
عوامل ضد گیاه روى درختان و گیاهان اثر مى گذارد و آنها را خشک مى کند و از بارور شدن خاک و رویش گیاهان جلوگیرى مى کند.
تهیه و تولید عوامل و جنگ افزار شیمیایى
عراق براى دستیابى به این توان از اقدامات زیر بهره جست :
برقرارى مناسبات تجارى با کشورهاى غربى به منظور خرید فناورى، مواد و تجهیزات مربوط به جنگ افزار شیمیایى
عقد قرارداد خرید تجهیزات فنى گوناگون با شرکت  تولیدکننده وسایل شیمیایى در آلمان
خرید ترکیبات شیمیایى مربوط به تولید عوامل اعصاب از غرب به ویژه آلمان و هلند
تاسیس کارخانه هاى ساخت و تولید جنگ افزاز شیمیایى به ویژه در شهر سامرا
برنامه سلاح هاى کشتار جمعى عراق به گفته دکتر حسین شهرستانى از دانشمندان هسته اى از سال ۱۳۵۹ آغاز و در بخش شیمیایى در سال ۱۳۶۱ به کمک تعدادى از شرکت هاى آ مریکایى با استفاده از گاز اعصاب و سارین توسعه یافت. اقدام عراق براى کسب توانمندى بیولوژیک به نوشته دکتر گراهان پى یر سون ( از محققان ساخت عوامل جنگ هاى بیولوژیک در دپارتمان صلح دانشگاه برارد فورد انگلیس ) از سال ۱۹۷۶ آغاز شد و یک سال بعد در عراق اجراى ۷۸ پروژه تحقیق و توسعه را در مرکز آل سلمان آغاز کرد و سال ۱۹۸۵ قادر به تولید عوامل میکروبى سیاه زخم و سم بوتولیسم بود.
جیمز ویسى رئیس سابق سازمان سیا معتقد است، میکروب سیاه زخم در بسیارى از آزمایشگاه هاى آمریکا قابل دسترسى بود و از سوى کشورهاى مختلف از جمله عراق در دهه ۸۰ توزیع شد.
اقدام عراق براى دستیابى به تکنولوژى و ذخایر شیمیایى متعاقب شکست هاى عراق و استفاده از جنگ شیمیایى به عنوان یک راه حل ممکن براى مشکلات نظامى اش آغاز شد .
قربانیان این سلاح
آن گونه که پایگاه اطلاع رسانى قربانیان سلاح هاى شیمیایى آورده است: در حال حاضر نزدیک به ۴۵ هزار نفر جانباز شیمیایى تحت پوشش درمانى و خدماتى سازمان بنیاد شهید و امور ایثارگران مى باشند که براساس روش استاندارد و علمى تعیین شدت ضایعه و براساس معیارهاى مورد استناد منابع معتبر علمى و دانشگاهى شدت ضایعات ارگان هاى مختلف در این افراد به چهار گروه طبیعى، خفیف، متوسط و شدید تقسیم مى گردد.
آخرین آمار موجود تعداد جانبازان شیمیایى کشور به تفکیک نوع و شدت ضایعه مطابق جدول ذیل مى باشد:
جمعپوست چشم ریه شدت ضایعه
۴۵۰۰۰۲۵۶۷۰۲۰۶۳۸۱۹۵۵۰طبیعى
۳۷۳۰۰۹۸۲۰۱۲۹۰۰۱۴۵۸۰خفیف
۷۲۶۴۱۵۱۰۲۲۲۴۳۵۳۰متوسط
۱۰۹۶۱۸۴۳۸۶۴۰شدید
توضیح این که: برخى از جانبازان داراى هر سه نوع ضایعه ریوى، پوستى و چشمى بوده و برخى از آنها تنها یک یا دو نوع از عوارض را دارا مى باشند.
منبع: راهنماى بهداشت و سلامت جانبازان دکتر مصطفى قانعى، دکتر شهریار خاطرى پژوهشکده علوم پزشکى

رضایى
ویژه نامه سروقامتان روزنامه جوان